A Woman's Weapon; Spirit possession in the Tale of Genji, Doris D. Bargen

Het boek is verdeeld in drie stukken. Het eerste stuk kan worden gezien als een soort verklarende basis voor de rest van het boek. Vervolgens worden de gevallen van bezetenheid behandeld en geanalyseerd. Tot slot is er nog een conclusie, of misschien beter gezegd een afsluitend hoofdstuk. Dit is ook de structuur die ik hanteer bij het bespreken van dit werk. Eerst geef ik een samenvatting van de inhoud van het boek en tot slot mijn eigen reflectie.

Het eerste hoofdstuk na de inleiding is getiteld "Enter mono no ke; Spirit Possession in Cultural Context". Hierin legt Bargen de mono no ke en de verschijnselen eromheen uit, die in de Heian periode en in Genji worden beschreven. Het komt erop neer dat tijdens de Heian periode, die velen door zijn esthetiek nog steeds tot de verbeelding spreekt, ondanks de elegantie en schoonheid men werd geacht de emoties in bedwang te houden, of zich in ieder geval aan de regels te houden. Dit houdt niet in dat men gevoelens absoluut niet uitdrukte. Er was agressie, hoewel die op het eerste gezicht niet valt te herkennen als agressie. Twee redenen worden er gegeven waarom deze agressie niet opvalt. De eerste reden is omdat agressie te vinden is bij het het hof maken van vrouwen in het kaimami ritueel, wat ongeveer "het kijken door een gat in de schutting" betekent. Hierbij overtreedt de man een taboe door het bekijken van een vrouw door een gat in een omheining, schutting, haag of wat anders. Dit is volgens Bargen een synoniem voor de jacht.

"In the archetypal hunt, life requires killing and killing necessitates sacrificial ritual. By retaining the hunt as an aristocratic pastime and sacrifice as an aestethic gesture [...] signals the transition to the prevalent form of Heian courtship ritual, in which the agressive gesture of kaimami seems totally absorbed in aesthetic pleasure." [Bargen, p. 2]

De tweede reden waarom de agressie niet opvalt, is omdat de gevoelens aan banden werden gelegd. Vrouwen werden bijvoorbeeld niet geacht om jaloers te zijn op rivalen. Toch konden ook vrouwen hun agressie op meerdere manieren kwijt. Het meest extreme middel daarvoor is natuurlijk door bezeten te worden, maar er waren ook andere manieren, zoals bijvoorbeeld door te schrijven. Door het schrijven van een dagboek (nikki) of van een verhaal (monogatari) hadden de vrouwen een manier om door middel van diepe structuren subtiel en vaak genoeg onopvallend hun kritiek te uiten op de heersende mannenhiërarchie. Genji is hier waarschijnlijk het beste voorbeeld van, met diepere structuren die aan de ene kant de elegantie van de Heian-wereld in ere laten maar aan de andere kant de ontevredenheid laten zien van vrouwen die de gevoelens die ze niet konden uitdrukken door middel van de mono no ke, toch uitdrukken.

Hoewel er van de bezetenheid door de mono no ke een destructieve impuls uitging die gericht is tegen de mannelijke dominantie, was de bezetenheid ook een constructief verschijnsel. Het leidde namelijk vrouwen tot binding in de collectieve zelfassertiviteit. Wat er nog meer werd bereikt, behalve het protest, was dat met de bezetenheid de rollen tijdelijk werden omgedraaid; de bezetene (vrouw) had tijdelijk een vorm van controle over mannen zonder dat er echt sprake van autoriteit was. Bezetenheid is een bedreiging voor de sociale orde, er wordt namelijk een statement gemaakt waarin de geest zijn of haar klachten en wensen kenbaar maakt.

Bij het bestuderen van bezetenheid blijkt dat, hoewel de wortels liggen bij de psyche, de directe aanzet meestal wordt gegeven door lichamelijke oorzaken, zoals bijvoorbeeld zwangerschap (de oorzaak, hetzij niet direct, bij drie gevallen in Genji, namelijk die van Aoi, Murasaki en de derde prinses), maar ook door gebruik van drugs of gebrek aan eten.

Vervolgens komen we aan bij het publiek, zonder wie het spektakel niet dezelfde lading zou hebben. Eerst is er de exorcist, die werkt voor de maatschappij en de mannelijke waarden vertegenwoordigt. Hoewel het lijkt alsof hij de controle heeft over de situatie, is hij eerder een secundair personage die de aandacht van de mono no ke van de geadresseerde toeschouwer naar de exorcist verplaatst. Dan is er nog het medium of de miko, de vrouwelijke assistent van de exorcist in het identificeren van de mono no ke, die als mondstuk fungeert om via een trance de wil van de mono no ke duidelijk te maken en de aandacht van de ware bron af te leiden, namelijk de bezetene. De reden waarom het publiek meer oog heeft voor de mono no ke dan voor de motivaties van het slachtoffer, is dat het middel van bezetenheid zeer rigoureus is.

Vervolgens komen de vijf gevallen van bezetenheid in Genji aan bod. Er wordt begonnen met het geval van Yügao, vrouw van To no Chüjo, de zwager van Genji, die haar vertrouwde leven was ontvlucht naar een leven van zelfstandigheid. Dan komt Genji in het verhaal, met wie ze een relatie aangaat, eerst denkend dat het haar man is die haar terug komt halen. Voor Genji ligt het anders, zijn zwager heeft hem het verhaal verteld van zijn vrouw die is weggelopen en hij heeft vermoedens dat deze vrouw waarschijnlijk dezelfde vrouw is, maar deze gedachten verdringt hij zodat hij toch zijn verovering door kan zetten. Ook heeft Genji gevoelens voor zijn schoonmoeder, die op zijn moeder moet lijken. Deze relatie is voor Genji zowel een test (van de verboden relatie met zijn schoonmoeder) als een afleiding van zijn gedachten voor haar. Yügao raakt bezeten zodra Genji haar verhuist naar een afgelegen villa. Bang om weer in hetzelfde leven te vervallen, grijpt ze naar het enige wapen dat ze heeft om zich te ontdoen van Genji's macht: bezetenheid. Dit leidt echter tot haar dood.

De bezetenheid van Aoi, de eerste vrouw van Genji, vloeit voort uit haar onvrede over het huwelijk met Genji en zijn gebrek aan aandacht voor haar, gecombineerd met de jaloezie op haar belangrijkste rivaal: Rokujo. Wanneer zij tijdens haar bevalling bezeten raakt en de levende geest van haar rivaal gebruikt om haar onvrede uit te drukken, lijkt dit eerst succes te hebben omdat Genji's interesse voor haar aanvankelijk aanwakkert, maar dit verandert al redelijk snel. In het geval van Aoi eindigt de bezetenheid, net als bij Yügao, in haar dood.

Vervolgens komt Murasaki aan bod. Zij heeft een sterke positie in Genji's leven, ten eerste omdat ze vrijwel geen rivalen heeft en ten tweede omdat ze een evenbeeld is van Fujitsubo, Genji's ideale vrouw. Ze is een vrouw die volgens de regels van de cultuur leeft en doet wat er van haar verwacht wordt. Het begin van haar crisis begint met het feit dat ze geen kinderen krijgt en Genji besluit een dochter van één van zijn minnaressen te adopteren zodat Murasaki moeder voor haar kan zijn. Zodra deze dochter de huwbare leeftijd bereikt, geeft Murasaki haar weer terug aan haar moeder en blijft zelf met de leegte achter. Dan verschijnt haar eerste grote rivaal op het podium, de derde prinses. Niet zeker van haar positie als eerste vrouw van Genji komen er steeds meer problemen, tot ze op een zeker moment aan Genji vraagt om haar een religieus leven te laten leiden. Dit herhaalt zich enkele keren en dan besluit ze om de geest van Rokujo aan te roepen, de enige vrouw die ooit heeft bewezen Genji's gelijke te zijn, om door haar mond haar ontevredenheid uit te spreken en te breken met de kettingen waaraan ze was gebonden. Na het verdrijven van de geest is Murasaki kritiek kwijt en hoewel ze niet sterft, maakt ze een literaire dood mee.

De derde prinses trouwt met Genji in een later stadium van zijn leven, maar Genji heeft niet echt veel aandacht voor haar en noemt haar niets meer dan een hoop kleren. Op een dag, als de zoon van Genji en de zoon van To no Chüjo, Kashiwagi, op bezoek zijn, vertoont zij zich per ongeluk aan hen en vanaf dat moment raakt Kashiwagi geobsedeerd door haar, wat zich zal uiten in het ontvoeren van haar kat en het trouwen met haar zus. Dit helpt allemaal echter niet en ondanks het taboe begint hij een affaire met de derde prinses, welke desastreuze gevolgen krijgt. Na de affaire raakt de derde prinses zwanger en Genji ontdekt dat het kind niet van hem is maar van Kashiwagi. Woedend door dit voorval negeert hij haar en het kind en weigert hij haar wens om te verhuizen naar een oord dichter bij haar vader, uit angst dat het geheim naar boven zal komen. Dit leidt tot de bezetenheid van de derde prinses die door Bargen wordt geïdentificeerd als de levende geest van de stervende Kashiwagi die zijn verdriet en liefde laat horen.

Het laatste geval is die van Ukifune. Dit gebeurt met als nieuwe helden Kaoru en Niou. Kaoru heeft zijn hele leven naar een vaderfiguur gezocht omdat hij, hoewel hij zijn originele afkomst niet wist, wel het vermoeden had dat er iets niet klopte. Dit figuur vind hij in de achtste prins die in Uji een teruggetrokken Boeddhistisch leven leidt. Wanneer deze sterft en zijn twee dochters achterlaat in de zorg van Kaoru, zoekt Kaoru een vervanger. Eerst in Oigimi, de oudste dochter van de achtste prins, maar zij is niet van plan om te trouwen en op een gegeven moment sterft ze in haar rouw om haar vader. Dan hoort Kaoru van Nakanokimi, de tweede dochter van de achtste prins, dat hij nog een andere dochter heeft, die voor hem als hitogata kan dienen. Maar Kaoru is niet de enige die achter Ukifune aanzit. Niou, de vriend van Kaoru en man van Nakanokimi, vangt op een dag een glimp op van de voor hem nog onbekende schoonheid en ook hij gaat achter haar aan, niet wetend dat het eigenlijk zijn schoonzuster is. Ukifune komt tussen twee vuren in, zij komt voor de keuze van een spannende verboden relatie die Niou biedt of de zekerheid die ze van Kaoru zal krijgen. Mede door eerdere mislukte relaties besluit Ukifune er een eind aan te maken en ze gaat weg. Terwijl iedereen denkt dat ze in de rivier is gesprongen, is ze in een soort droomachtige staat bij een villa aangekomen waar ze wordt gevonden door een monnik en zijn zuster. Deze laatste wil haar gebruiken als vervanger voor haar dochter, die gestorven is, door haar te adopteren (hitogata). Dan komt het bericht bij de monnik dat Ukifune bezeten is geraakt en gaat hij richting Ukifune om de mono no ke te verdrijven. De vraag in dit geval is: tegen wie is hij gericht en wie is de geest? Bargen identificeert de geest door middel van zijn woorden als de achtste prins, wie in de ogen van Ukifune de perfecte vader was. Maar tegen wie is het gericht? Volgens Bargen zijn de woorden voor de verboden fantasieën van de monnik voor Ukifune en voor haar redders, die haar een leven laten leiden dat ze zelf niet wil. Ze bereikt min of meer haar doel en krijgt de kans om zich van de wereld terug te trekken en een religieus leven te gaan leiden.

De conclusie die Bargen uiteindelijk bereikt, is dat de vrouwen van Murasaki Shikibu zulke ernstige problemen tegenkomen in huwelijk of liefde dat ze tot extreme reacties worden geleid. De manieren om zich hier aan te onttrekken liggen in het afzweren van de wereld en het leiden van religieus leven. Het probleem is daar dan weer van dat de mannen doorhebben dat dit een manier is van de vrouwen om zich aan hun macht te ontdoen, dus wordt er niet gewillig mee ingestemd. Dit leidt tot de gevallen van bezetenheid, wat dan nog de enige manier is om het doel te bereiken en om te zeggen wat door de cultuur niet gezegd of uitgedrukt mag worden. Alleen wordt de boodschap vaak niet begrepen doordat hij onduidelijk word gebracht en doordat het publiek probeert de geest de mond te snoeren en te verbannen. Toch heeft het wel degelijk invloed op de hoofdpersoon en de slachtoffers van de mono no ke krijgen ook voor elkaar wat ze wilden.

Hoewel ik het boek door de gebruikte taal niet bepaald toegankelijk vond, moet ik zeggen dat het uiterst interessant was om te lezen. De stelling die Bargen duidelijk maakt aan de hand van haar voorbeelden en uitleg is zeer overtuigend en logisch, ook al had ik het gevoel dat ze soms haar argumenten niet uitgebreid genoeg uitlegt waardoor er twijfel ontstaat of ze zo nu en dan niet te graag haar eigen wil doordrukt. Verder geeft het een goed inzicht in de "verborgen" wereld van de Genji Monogatari die in een eerste oogopslag niet opvalt.

Arsenaal, ofwel het virtuele Arsenaal, voor studenten Japans, Chinees en Koreaans aan de Universiteit Leiden. Het Arsenaal in Leiden ( Arsenaalstraat 1, gebouw 1177 van de universiteit ) is het gebouw waarin de studies Japanse Taal en Cultuur ( Japanologie ), Talen en Culturen van China ( Sinologie ) en Koreaanse Taal en Cultuur ( Koreanistiek ) gehuisvest zijn. Deze site wordt bezocht door studenten en docenten Japans, Chinees en Koreaans. Er is een forum over Japan, China, Korea, de studie, studievereniging SvS ( studievereniging van Chinees in Leiden ) en Tanuki ( studievereniging van Japans in Leiden ), anime, manga en games (zoals voor de PlayStation ( PSX ), PlayStation 2 ( PS 2 ), Gameboy Advance ( GBA ), Nintendo, de X-Box ( XBox ) maar ook oude zoals voor de MSX, de Super Nintendo ( SNES ) en de SEGA. Er is een chatroom waar onder meer over Japan, Korea en China gechat kan worden. Verder een prikbord waar oproepjes tot bijvoorbeeld vertalen, tolken of andere dingen geplaatst kunnen worden. Ook is er de lift, waar vacatures voor Japans, Chinees, Koreaans en dergelijke geplaatst kunnen worden, evenals waar je je cv ( curriculum vitae ) kunt plaatsen zodat bedrijven je kunnen vinden. Verder veel links naar relevante sites, een klachtenforum, en nog veel meer. If you want to get in contact with students of Leiden University (the Netherlands ), the studies Japanology ( Japanese Language and Culture ), Sinology ( Chinese Languages and Cultures ) or Korean Language and Culture, look for our forums or messageboards. Heb je vragen over Japan, China, Korea, Japans, Chinees of Koreaans, aarzel dan niet gebruik te maken van het prikbord of het forum. Het virtuele Arsenaal ( the virtual Arsenaal ) is een onderdeel van Samanet, de site beheerd door Rieks Warendorp Torringa.

Een bibliotheek en archief met artikelen, scripties en werkstukken over Japan, China en Korea en je kunt hier artikelen vinden over ofwel via reacties discussieren over Japan, Japans, China, Chinees, Korea en Koreaans. Verder Tokyo, Hikawa, Huis ten Bosch, Leiden, Nagasaki, Beijing, Peking, Taipeh, Seoel, Seoul, Pyongyang. Uitwisselingsproject verslagen verslag en nieuws forum. Deze site bevat ook artikelen, werkstukken en scripties (o.a. afstudeerscripties) over Japans, Chinese of Koreaanse politiek, religie, cultuur en taal en natuurlijk over de studie van de talen en over het leven in Leiden en het leven op het Arsenaal in Leiden. Kan ook te maken hebben met nieuws van studievereniging Japans Tanuki of studievereniging Sinologie SvS. Of over Guus Hiddink die in Korea populair is. Of over Osaka en stage lopen in het buitenland of stage lopen in Japan, stage lopen in China of stage lopen in Korea. Of over het leven in Leiden, studentenleven in Leiden of de Universiteit Leiden. Studies Japans, Chinees en Koreaans. Of misschien over de MSX computer. Plaats je scriptie, werkstuk of artikel zelf ook online! Vind hier de informatie over Japan, China en Korea die je zoekt! Wetenschappelijke artikelen en verhalen over Japan, China en Korea. Scientific articles about Japan, China and Korea. Zowel Noord-Korea als Zuid-Korea. Een uitgebreide database met artikelen, scripties en werkstukken op alle niveau's.